11.9 C
Staphorst
dinsdag 19 maart 2024

Wordt Turkije de nieuwe rivaal van Iran in Libanon?

Libanon maakt grote economische en diplomatieke crises door, die door de regionale concurrentie steeds erger worden. De meest recente wending in deze saga snijdt diep voor Beiroet. Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en Koeweit hebben onlangs hun diplomatieke betrekkingen met het land verbroken, na kritisch verklaringen over de Saudi-geleide oorlog in Jemen door de Libanese minister informatie. Hoewel George Kordahi de kritiek uitte voorafgaand aan zijn aantreden op 10 september – en zelfs toen hij uiteindelijk op 3 december aftrad – is de situatie niet veranderd. Als gevolg van deze dynamiek krijgt Iran meer invloed in Libanon.

Het door de crisis getroffen land zou echter een nieuwe beschermheer kunnen hebben om met Iran te concurreren: Turkije. Ankara lijkt inderdaad bereid om de potentiële economische en politieke leemten op te vullen die de Golfstaten hebben achtergelaten. Belangrijk voor dit mogelijke resultaat is de recente toenadering van Turkije tot Saoedi-Arabië en de VAE, die de banden tussen Ankara en Beiroet lijkt te versoepelen. Als zodanig zou de Turkse vooruitgang in Libanon in feite zelfs kunnen worden ondersteund door de Golf Staten als tegenwicht voor de Iraanse invloed. In deze context heeft Turkije een kans om op te vallen als een land dat ook de moslim soennieten in Libanon kan steunen, die traditioneel worden geleid door de Golfstaten gesteunde politici in Libanon.

Ankara zal zeker te maken krijgen met beperkingen en uitdagingen in het Libanon, aangezien Iran en zijn Libanese bondgenoten (Hezbollah) in het verleden met succes pogingen hebben verijdeld om de Turkse invloed in het land uit te breiden. Toch zou Ankara een dergelijke uitkomst kunnen vermijden als het de juiste diplomatieke kaarten speelt.

Rivaliserende mogendheden
Turkije oefent al decennia geen noemenswaardige politieke macht uit in Libanon. In plaats daarvan hebben Saoedi-Arabië, Frankrijk en Iran het land gedomineerd sinds de val van het Ottomaanse rijk. In grote lijnen hebben de christenen in Libanon de neiging om economische en politieke betrekkingen met Frankrijk en westerse landen te onderhouden. De sjiitische gemeenschap heeft nauwe banden met Iran en Syrië. Ondertussen werken Libanese soennieten vooral samen met Saoedi-Arabië en andere Golfstaten.

De voortdurende strijd om politiek en economisch invloed tussen deze machten van buitenaf heeft een negatieve invloed op Libanon. Lokale sektarische verdeeldheid wordt bijvoorbeeld vaak verergerd door de regionale rivaliteit van het sjiitische- en soennitische-Saoedi-Arabië. De eerder genoemde Kordahi-affaire ontstond in een context waarin Riyad afstand heeft genomen van Libanon vanwege de invloed van Iran in Libanon.

De Saoedische beslissing om te met Libanon te breken is direct te herleiden naar het directe contact van Kordahi’s met Iran. De kritiek op de oorlog in Jemen hangt voor Riyad samen met de toenemende invloed van Hezbollah. Dat is de reden dat slechts enkel soennieten, christelijke en anti-Iraanse partijen verklaringen hebben afgelegd ter ondersteuning aan Riyad tijdens de Kordahi-affaire.

Turkije’s diplomatieke manoeuvres
Het besluit van Saudi-Arabië om de banden met Libanon te verbreken, is van historische betekenis. Golfstaten hebben miljarden dollars aan het land overgemaakt , vooral na de Libanese burgeroorlog tussen 1975-90. Dit werd sterk gefaciliteerd door Saoedi-Arabië via de vermoorde premier van Libanon, Rafik Hariri (1992-1998, 2000-2004) en omvatte investeringen in infrastructuur, toerisme en onroerend goed. Dergelijke financiering zal niet gemakkelijk worden vervangen door Iran.

Het zou ook onrealistisch zijn om van Turkije te verwachten dat het net als zijn voorgangers uit de Golf in Libanon investeert op een manier die een einde maakt aan de economische crisis van het land. In deze context beweren Turkse functionarissen dat ze geen verborgen agenda hebben en beweren ze alle Libanese groepen gelijk te benaderen, inclusief de door Iran gesteunde Hezbollah. Aan de andere kant zien velen onder de sjiieten en christenen in Libanon dat Turkije sterkere banden heeft met soennieten vanwege vermeende pro-soennitische neigingen. Toch lijkt Turkije door te dringen bij belangrijke Libanese actoren, al zijn de details nog niet helder.

Gezien het bovenstaande is het opmerkelijk dat de soennitische premier van Libanon, Najib Mikati, Turkije sinds zijn aantreden niet heeft bezocht. Mikati is daarentegen naar Egypte gereisd en zal naar verluidt binnenkort Saoedi-Arabië bezoeken. Dit kan te wijten zijn aan het feit dat Libanese soennitische leiders, zoals de multimiljardair Bahaa Hariri de broer van voormalig premier Saad Hariri, terughoudend zijn geweest om openlijk Turkije te benaderen – gedeeltelijk vanwege de gespannen betrekkingen van Ankara met de Saoedi-Arabië en de VAE. Gezien de verbeterde banden van Ankara met Riyad en Abu Dhabi zijn deze gevoelens de afgelopen aan het veranderen.

Deze verandering komt het best tot uiting in de recente diplomatieke inspanningen van Ankara. De Turkse vice-president Fuad Oktay had op 25 november een ontmoeting met de Saoedische minister van Handel Majid Bin Abdullah Al Qasabi. Soortgelijke ontmoetingen hebben plaatsgevonden tussen Turkije, Egypte en Israël.

De Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlüt Çavuşoğlu was een van de eerste hoge regionale functionarissen die Libanon bezocht na de uitbarsting van de aanhoudende breuk met de Golfstaten. Op 15 en16 november ontmoette Çavuşoğlu topfunctionarissen, waaronder president Michel Aoun, premier Mikati, parlementsvoorzitter Nabih Berri, minister van Economie en Handel Amin Salam en zijn Libanese tegenhanger Abdallah Bou Habib. De bijeenkomsten waren aanleiding voor een memorandum van overeenstemming over diplomatieke samenwerking en meer samenwerking op het gebied van toerisme, landbouw en energie.

De kroonprins van Abu Dhabi en de feitelijke heerser van de De Verenigde Arabische Emiraten (VAE), Mohammed bin Zayed Al Nahyan (MbZ) op 24 november, de historische reis naar Ankara speelt hier ook een rol. De reis maakte aantoonbaar een einde aan tien jaar regionale concurrentie tussen Turkije en de VAE, vooral na de aankondiging van 10 miljard dollar in strategische investeringen van de VAE in Turkije.

Gezien de timing van deze ontwikkelingen lijkt het aannemelijk dat de Emirati-Turkse convergentie ook gevolgen zal hebben voor de banden van Ankara met Libanon.

Ondersteunen regionale belangen
De diplomatieke inspanningen van Turkije gaan gepaard met meer ontwikkeling en economische hulp. Het Turkse Agentschap voor Samenwerking en Coördinatie (TIKA) ondersteunt al jaren veel instellingen in Libanon. De Turkse hulporganisatie ondersteunt onderwijs , landbouw , gezondheidszorg en andere projecten, waaronder de restauratie van het Ottomaanse erfgoed. Turkije’s Humanitarian Relief Foundation ( IHH ) en andere instellingen hebben ook invloedrijke netwerken in het land.

Samenwerking op vluchtelingengebied tussen Turkije, Libanon, Irak en Jordanië zou bovendien binnenkort mogelijk kunnen zijn. Beiroet heeft Ankara al om hulp gevraagd bij de repatriëring van ontheemde Syriërs, wat kan leiden tot stappen om de vluchtelingenlast van Beiroet ernstig te verminderen. Tegelijkertijd zou samenwerking op het gebied van vluchtelingen Turkije helpen, aangezien Ankara zich terecht zorgen maakt over een golf van Libanese en Syrische vluchtelingen die zou kunnen voortvloeien uit de toenemende instabiliteit in Libanon.

De inspanningen van Turkije in dit opzicht stemmen overeen met die van de Golf, Egypte en Israël. Hoewel deze actoren eerder hebben geprobeerd Turkije weg te houden van de Arabische wereld, hebben ze nu belangen die op één lijn liggen met Ankara in Libanon, waaronder het tegengaan van de Iraanse invloed.

In deze context zou Turkije een kans in Libanon kunnen aangrijpen die zijn zuidelijke buren over het hoofd hebben gezien. Door Ankara tegen Teheran te steunen en samenwerking tussen de Golfstaten en Turkije te ontwikkelen, zou een anti-Iran-coalitie de invloed van de Islamitische Republiek en Hezbollah in Libanon kunnen verminderen. Voor Turkije zou dit het tweeledige doel dienen: het verbeteren van de betrekkingen in de hele regio tijdens zijn eigen economische crisis en economisch en politiek Libanon aan zich binden.

Een nieuwe Turkse aanpak brengt ook risico’s met zich mee. Als Ankara zijn Libanon-beleid baseert op zijn herstelde banden met de Golfstaten, zou het de Turks-Libanese betrekkingen kunnen blootstellen aan de vluchtigheid van zijn Golfrelaties. Dit zou kunnen worden verergerd door een nauwere betrokkenheid bij de spanningen tussen de Golfstaten en Iran, waardoor Ankara wordt blootgesteld aan diepere regionale gevolgen in zowel Syrië als Irak. Een dergelijke strategie zou ook de afhankelijkheid van de Golfstaten kunnen vergroten, iets dat Ankara graag wil vermijden.

Meerdere actoren zullen zich inzetten om het Turkse beleid in Libanon te voorkomen. Dit omvat Hezbollah, zijn bondgenoot de Vrije Patriottische Partij van Libanon en Armeense groepen. Bovendien zal Frankrijk de Turkse invloed op de Libanese christenen niet steunen. Maar de realiteit is dat Ankara zuurstof kan inademen in Libanon met zijn sterke potentieel voor infrastructuurontwikkeling en geografische nabijheid. Om dit te bereiken, zullen de Turken moeten werken aan het ontwikkelen van diepere sector overschrijdende betrekkingen met soennieten, christenen en sjiieten.

İdris Okuducu is een journalist uit Libanon. Hij richt zich op het Turkse buitenlands beleid, de regio Iraaks Koerdistan, Libanon en de veiligheidsdynamiek van sjiitische gewapende groepen in het Midden-Oosten. Zijn bijdrage maakt deel uit van Bureau Arabia, een initiatief van de Moslimkrant.

Meer informatie over Bureau Arabia: https://moslimkrant.nl/bureau-arabia-een-initiatief-van-de-moslimkrant-2/