Vandaag vieren Nederlandse moslims het Offerfeest. Niet eerder hebben wij als redactie zoveel vragen ontvangen rondom het offeren van een offerdier. “Mag ik in plaats van een offerdier offeren in Nederland een bedrag doneren aan de armen in het buitenland?” luidde de vraag.
Maar eerst, waarom offeren moslims op de dag ‘Eid al-Adha’, in Nederland en België ook wel bekend als het ‘Offerfeest’?.
Het Offerfeest of ‘het Grote Feest’ (Arabisch: Eid el Kabir) is het tweede officiële, erkende feest in de islam. Het offerfeest valt op de 10e dag van de Hadjmaand (Dhoe al-Hidzjah), na voltooiing van de hadjperiode in de stad Mekka, Saoedi Arabië.
Moslims offeren ter nagedachtenis aan de profeet Ibrahim (Abraham), die bereid was zijn zoon Ismail te offeren voor God. Toen Ibrahim zijn zoon met een mes wilde doden, sneed het mes niet. God de Barmhartige stuurde ter plekke de engel Djibriel (Gabriël) naar profeet Ibrahim die zei dat een ram de plaats van de zoon mocht innemen. Goed te vermelden dat de moslims met het offeren de profeet Ibrahim erkennen als een profeet zoals dit geldt voor alle profeten.
Moslims offeren een dier, vaak een schaap, koe, stier, kameel of een geit. Het offerdier moet aan bepaalde leeftijd voldoen, zo mogen baby dieren niet geofferd worden. Ook dieren hebben rechten in de islam. Het is in de moslimwereld voor zowel een man als een vrouw, die aan de voorgeschreven regels voldoen, toegestaan om het offerdier de kil te snijden. Het offeren van offerdieren mag niet eerder plaats vinden dan het Islamitisch Eid-gebed (Salaat Eid) en de Eid-preek door de imam in de moskee. In Nederland vindt het Eid-gebed meestal tussen 8:00 en 9:00 uur in de ochtend plaats.
Is het offeren een religieuze verplichting?
De Schriftgeleerden zijn het hier niet over eens. Zij verschillen van mening over de vraag of het offeren een religieuze plicht (Faridah) is, of Soennah (aanbevolen handeling). Hierover zijn twee uitspraken gedaan door de geleerden.
De eerste uitspraak is dat het offeren een plicht is. De tweede uitspraak is dat het een sterk aanbevolen Soennah is. Dit is de mening van de meerderheid. De geleerden zijn het wel met elkaar eens over dat het offeren deel uitmaakt van de islamitische rituelen.
Een bevestigde of aanbevolen Soennah is niet verplicht. Een voorbeeld hiervan is het volgende: de profeet vastte twee dagen op Ashura. Dit is een bevestigde en aanbevolen Soennah. Moslims wordt dus aanbevolen om op deze dagen te vasten, maar het is niet verplicht. Hetzelfde geldt voor de Dag van Arafah. De profeet vastte op deze dag (een bevestigde en aanbevolen Soennah), maar ook op deze dag zijn moslims niet verplicht om te vasten.
Er is zelfs een overlevering toegekend aan de geleerde Al-Hakim die beweert dat de metgezellen van de profeet, en later kaliefs, Aboe Bakr en Omar Ibn Al-Khattab tijdens hun regeerperiode niet offerden uit angst dat de gelovigen zou denken dat het een Faridah (religieuze verplichting) is en geen aanbevolen Sunnah.
De meerderheid van de Schriftgeleerden zijn het er over eens dat elke moslim die een gezin heeft en over de financiële mogelijkheid beschikt wordt aanbevolen om te offeren. Volwassen kinderen die het huis uit zijn door bijvoorbeeld studie, werk of die zelfstandig willen wonen en niet gehuwd zijn hoeven niet te offeren, zij vallen nog onder hun ouders. Een gescheiden man of vrouw met of zonder kinderen die alleen woont wordt aanbevolen om te offeren.
Een gezin of een alleenstaande ouder met of zonder kinderen die niet beschikt over de financiële middelen hoeft niet te offeren. Het is toegestaan om van familie of vrienden geld te lenen om een offerdier te kopen, mits men zonder probleem het geleend bedrag terug kan betalen. Het is verboden voor moslims om zichzelf financieel in de problemen te brengen door geld te lenen, om in dit geval een offerdier te kopen.
Offeren of doneren
Voor steeds meer moslims en in het bijzonder, alleenstaande vrouwen zonder kinderen of van wie de kinderen het huis uit zijn, is het gebruikelijk geworden om niet zelf een offerdier te laten offeren, maar om een geldsom over te maken naar familie of een stichting, zoals Islamic Relief Nederland, die het vlees geeft aan mensen in arme landen. De geldsom die overgemaakt wordt is vaak gelijk aan de prijs van een offerdier in het betreffende land. Deze kleine groep moslims neemt steeds meer toe in Nederland en wordt groter door bijvoorbeeld de veganmoslims die bewust geen vlees eten.
Dit jaar kostte een schaap gemiddeld 350 Euro. Veel moslims in Nederland, en zeker de jongeren vinden dit te duur. Veel moslims hebben dit jaar dus niet geofferd vanwege de hoge prijs. Zij vinden het heel belangrijk om juist tijdens het offerfeest stil te staan bij de mensen die het financieel minder hebben. Maar mag dit wel?
De geleerden verschillen hierover dus van mening. Een deel vindt dat je zelf moet offeren en als je daarnaast nog iemand anders gelukkig kunt maken dat dit mooi meegenomen is. Dit laatste wordt als Sadaka (vrijwillige gift/donatie) gezien. Een andere groep geleerden zegt dat het wel toegestaan is om geld te doneren mits het offerdier in jouw naam is geofferd. Wie het vlees dan eet doet er niet toe. Belangrijke kenmerk van de islam is de binding en solidariteit tussen rijken en armen te versterken en de armoede onder armen te verminderen.
Tot slot willen wij benadrukken hoe belangrijk de feestdag Eid is in ons geloof en dat we het belangrijk vinden voor de moslimgemeenschap om de waarde van het offeren in te blijven zien. Geld doneren is een mogelijkheid, maar hiermee vervul je alleen de religieuze plicht, en niet het religieuze ritueel.