8.7 C
Staphorst
dinsdag 19 maart 2024

Gaan de VAE Qatar vervangen als belangrijkste partner van Turkije in de Golf?

Voor het eerst sinds februari 2012 heeft de kroonprins van Abu Dhabi en de facto heerser van de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) een bezoek gebracht aan Turkije. Een ontmoeting met president Recep Tayyip Erdogan in het presidentieel paleis in Ankara op 24 november, een officiële receptie met onder meer het uitrollen van een uniek turquoise tapijt en een cavalerieprocessie werd gehouden voor sjeik Mohammed bin Zayed Al Nahyan (MbZ).

De aanloop naar het bezoek
Het staatsbezoek aan de Emiraten heeft veel aandacht gekregen van waarnemers over de hele wereld, gezien de eerdere vijandigheid tussen de twee landen, met name sinds de militaire staatsgreep van 2013 in Egypte, waarbij wijlen president Mohamed Morsi werd afgezet.

Verschillende ontwikkelingen voorafgaand aan het bezoek maakten de weg vrij om het te houden. In januari uitte de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken van de Emiraten, Anwar Gargash, openlijk de wens van Abu Dhabi om de betrekkingen met Ankara te normaliseren. In april hield de minister van Buitenlandse Zaken van de VAE, sjeik Abdullah bin Zayed Al Nahyan (AbZ) een telefoongesprek met zijn Turkse ambtgenoot. En vier maanden later was er weer een telefoontje op hoog niveau , dit tussen MbZ en Erdogan.

Een andere belangrijke ontwikkeling vond eind augustus plaats: de nationale veiligheidsadviseur van de Emiraten, sjeik Tahnoon bin Zayed Al Nahyan (TbZ) bezocht Ankara, waar hij een ontmoeting had met president Erdogan. De twee bespraken Emirati plannen om de economische betrekkingen te versterken en te investeren in Turkije. Meer recentelijk, voorafgaand aan de aankomst van MbZ in Ankara op 24 november, had de vice-premier en minister van Binnenlandse Zaken Saif bin Zayed Al Nahyan van de VAE een ontmoeting met de Turkse minister van Binnenlandse Zaken Suleyman Soylu in Italië op 18 november.

Op mediagebied sloot Abu Dhabi op 4 november met name het kantoor in Istanbul van het in de VAE gevestigde Sky News Arabia. Dit volgde op de uitzending van afgewezen beschuldigingen door de tv-zender dat Turkije door Rusland gebouwde luchtverdediging had ingezet op de Incirlik-basis, die wordt gebruikt door de NAVO. Een paar weken later, op 25 november, ontmoetten Emirati-functionarissen de Turkse ambassadeur in Abu Dhabi, Tugay Tuncer. Emirati TV heeft Tuncer ook gehost om te spreken over bilaterale betrekkingen. Ik merk op dat de gezant eerder dit jaar, op 1 mei, werd aangesteld.

De bredere context
Het uitpakken van de context van MbZ’s naar Ankara vereist een multidimensionale analyse. Na de verzoening op de top van de Gulf Cooperation Council (GCC) in januari in de Al-Ula-regio van Saudi-Arabië – waar de VAE aanvankelijk niet blij mee waren, moesten de regionale landen de spanningen de-escaleren, zich aanpassen aan de nieuwe realiteit en hun benaderingen synchroniseren met die van de nieuwe regering van Joe Biden. Daarom raakte de harde splitsing tussen de regionale blokken de achterbank en begonnen de regionale hoofdsteden een flexibeler buitenlands beleid te voeren om hun belangen na te streven.

Inderdaad, Riyad, een primaire bondgenoot van Abu Dhabi tijdens de blokkade van Qatar door het ‘Arabische Kwartet’ (Bahrein, Egypte, Saoedi-Arabië en de VAE), normaliseerde onmiddellijk zijn betrekkingen met Doha. Saoedi-Arabië opende was op goed voet met Turkije – voordat kroonprins Mohammed bin Salman Al Saud (MbS) besloot de dooi te vertragen. Egypte, een andere bondgenoot van de VAE die sinds de staatsgreep van 2013 onder zware invloed van de Emiraten staat, heeft ook zijn eigen weg uitgestippeld na de Ula-overeenkomst en heeft snel de betrekkingen met Qatar hersteld. Bovendien vordert de toenadering tussen Caïro en Ankara langzaam maar gestaag.

Gezien deze dynamiek voelt Abu Dhabi zich schijnbaar onzeker, vooral gezien de groeiende kloof met Saoedi-Arabië na de verzoening van de GCC in januari. In die zin is het huidige regionale charmeoffensief van de Emiraten deels een reactie op de nieuwe prioriteiten van de regering-Biden.

Abu Dhabi probeert aan te geven dat het een constructieve rol kan spelen dat zowel de VS als de regio ten goede kan komen door te profiteren van het huidige de-escalatiemoment. Het Emirati-bericht is ook dat het klaar is om banden aan te knopen met iedereen, inclusief voormalige vijanden van zowel de VAE als de VS. Parallel met de toenadering tussen de Emiraten en Turkije zijn de banden tussen Teheran en Abu Dhabi de afgelopen maanden ook merkbaar verbeterd.

Er zijn andere elementen in Abu Dhabi’s gevoel van onveiligheid en de daarmee samenhangende angst voor mogelijk isolement. Een Amerika dat zich minder inzet voor de veiligheid van de GCC-landen, zou de VAE in gevaar brengen, vooral als de banden van de Emiraten met Saoedi-Arabië, Turkije en Iran niet worden hersteld. Zo zal de normalisering van de VAE met Israël vorig jaar niet veel betekenen als Saoedi-Arabië besluit de druk op Abu Dhabi op te voeren te midden van de groeiende kloof tussen hen in het tijdperk van na de Ula-overeenkomst. Tegen deze achtergrond zouden betere betrekkingen met Turkije en Iran waarschijnlijk veel effectiever zijn in het beschermen van de VAE. En de Emiraten zijn zich daar waarschijnlijk van bewust. Hoe? De Golfcrisis van 2017-2121.

Een geschiedenis van gebroken beloften
Vanuit het perspectief van Turkije is de normalisering van de betrekkingen met de VAE een zeer actueel en welkom initiatief, vooral gezien de scherpe recente waardevermindering van de Turkse lira en de wanhopige behoefte aan buitenlandse investeringen.

In deze geest hebben Turkse functionarissen erop gewezen dat, hoewel het ondermijnen van Turkije voorheen een topprioriteit was voor de VAE, Ankara zich nooit op Abu Dhabi heeft gericht. De Turkse presidentiële woordvoerder Ibrahim Kalin verklaarde in april dat Ankara goede betrekkingen wil met alle landen in de Golf-regio en dat het openen van een nieuwe pagina met de VAE een positieve ontwikkeling zou zijn.

Aan het einde van het bezoek van MBZ aan Turkije werden tien overeenkomsten ondertekend op het gebied van financiën, handel, energie en milieu, waaronder een overeenkomst tussen Abu Dhabi Development Holding (ADQ), voorgezeten door de nationale veiligheidsadviseur van de Emiraten, sjeik Tahnoon bin Zayed Al Nahyan en het Turkish Wealth Fund (TVF). Bovendien tekenden de centrale banken van Turkije en de Emiraten een samenwerkingsovereenkomst, waarmee de weg werd vrijgemaakt voor een mogelijke swap deal. Verder heeft Ankara aangekondigd dat de Turkse minister van Buitenlandse Zaken op 15 december een bezoek zal brengen aan de VAE.

Ondertussen domineren pakkende krantenkoppen over de VAE die een fonds van 10 miljard USD opricht om strategische investeringen in Turkije te ondersteunen. Hoewel dit soort maatregelen een sterk positief signaal afgeven, zullen de  overeenkomsten en de aanzienlijke financiële beloften niet veel betekenen als ze niet worden gerealiseerd. De GCC-landen hebben een geschiedenis in het strooien met grote getalen om PR en politieke redenen. Zelfs als er een oprechte intentie is om 10 miljard USD te investeren, is er altijd een mogelijkheid dat de Emiraten die investeringen annuleren of intrekken wanneer er een politiek meningsverschil ontstaat. Dit is eerder gebeurd en het kan weer gebeuren.

In januari 2013 ondertekenden de VAE een overeenkomst om ongeveer 12 miljard dollar te investeren in een Turks mega-energiecentraleproject, Afşin-Elbistan. Abu Dhabi zegde echter zijn verplichtingen op toen er politiek onenigheid was met Ankara over de militaire staatsgreep in Caïro dat jaar, om financiële redenen. Evenzo annuleerde Saoedi-Arabië grote deals met Turkse defensiebedrijven tegen de achtergrond van de steun van Ankara aan Doha tijdens de Golfcrisis. Ervan uitgaande dat de VAE deze keer serieus willen investeren in Turkije, zouden de belangrijkste vragen zijn: waarom – en vooral, waarom nu?

Wat is het volgende?
Er zijn drie primaire motiverende factoren voor het manoeuvreren van de Emiraten. Ten eerste zijn er op dit moment duidelijke investeringsmogelijkheden in Turkije. De waardevermindering van de lira zal de VAE in staat stellen enorme activa en succesvolle bedrijven tegen lage prijzen te kopen. Gezien de omvang, capaciteit en het potentieel van de Turkse economie, zullen de economische dividenden voor Abu Dhabi enorm zijn zodra Turkije de huidige neergang achter zich heeft.

Ten tweede is het gebruik van handel en investeringen om Turkije te benaderen veel effectiever dan het nastreven van louter politieke diplomatie. Gezien het vertrouwenstekort tussen de twee partijen, wilden de Turken solide bewijs van de Emirati’s van hun bedoelingen: en de VAE heeft gereageerd door te zeggen dat: “We doen wat we beloven”. Dergelijke belofte dient niet alleen de belangen van Erdogan, het is ook verenigbaar met het bredere de-escalatie in de regio.

Ten derde en vooral, hoewel het lijkt alsof Abu Dhabi een dienst aanbiedt aan de Turkse president, zou de VAE zich  in feite kunnen voorbereiden op een post-Erdogan-scenario door haar financiële slagkracht in Ankara te vergroten en hefboomwerking te creëren. Uiteindelijk is Turkije geen monarchie en is politieke verandering altijd mogelijk. Als er verandering optreedt in de algemene verkiezingen van juni 2023 in Turkije of eerder, zullen de VAE zeer goed gepositioneerd zijn om een ​​dergelijke verschuiving zowel economisch als politiek te benutten ten opzichte van haar GCC-tegenstanders. Als Erdogan echter aan de macht blijft, zal het de betrekkingen van Abu Dhabi met Ankara soepel houden totdat er verdere regionale en internationale ontwikkelingen plaatsvinden.

Er is ook de kwestie van de toekomst van de betrekkingen van Turkije met Qatar. Hoewel Qatar een welvarend land is, overtreft zijn economische macht niet die van de VAE. Uiteindelijk is de Qatarese markt beperkt, de megaprojecten in verband met het langverwachte FIFA Wereldkampioenschap eind 2022 worden afgerond en de bilaterale handel met Turkije is minimaal, ondanks de merkbare toename na de Golfcrisis van 2017-21. Tenzij Doha bereid is de Emirati-manoeuvres krachtig tegen te gaan met maatregelen die gericht zijn op het exponentieel vergroten van de bilaterale handel en buitenlandse directe investeringen in Turkije, is er weinig kans dat Qatar financieel kan evenaren wat de VAE kan bieden.

Qatar heeft echter één belangrijk voordeel ten opzichte van de VAE ten opzichte van Turkije: zijn militaire banden. De aanwezigheid van een Turkse militaire basis in Qatar biedt Turkije een voet aan de grond in de Golf, en dit is niet minder cruciaal voor Ankara dan handels- en investeringsbetrekkingen met de VAE. In deze context zou Doha een manier kunnen zijn om Abu Dhabi te slim af te zijn door Riyad aan boord te halen met zijn alliantie met Turkije. Door de krachten te bundelen in dit grotere invloedsspel, zullen Qatar en Saoedi-Arabië niet alleen in staat zijn om de toenemende invloed van de Emiraten in Turkije in evenwicht te brengen, maar er ook voor zorgen dat de invloed die de VAE aan het opbouwen is niet tegen hen zal worden gebruikt.

Dit scenario staat echter voor één grote uitdaging, namelijk de positie van MbS van Saoedi-Arabië. Na de verzoening op de GCC-top in Ula, sprak Doha zijn bereidheid uit om te bemiddelen tussen Ankara en Riyad, mits beide landen dit willen. Maar noch Turkije, noch Saoedi-Arabië hebben dit tot nu toe gedaan.

Volgens een hoge Arabische functionaris die ik sprak op voorwaarde van anonimiteit, kan de kroonprins van Saudi-Arabië Doha de komende dagen bezoeken. Qatar is gastheer van de FIFA-Arab Cup dat plaats vindt van 30 november tot 30 december 2021. Als het bezoek doorgaat, is de kans groot dat de Qatari’s toenadering tot Turkije gaan bespreken met MbS. De uitkomst van zo’n gesprek zou zeer belangrijk kunnen zijn, aangezien president Erdogan op 7 december een bezoek aan Doha zal brengen. Maar of Qatar Saoedi-Arabië aan boord kan krijgen, zal uiteindelijk afhangen van de visie van de Saoedische kroonprins en de rol van zijn land in de regio.

Dr. Ali Bakir is assistant-professor aan het Ibn Khaldon Center van de Universiteit van Qatar. Hij is gespecialiseerd in geopolitieke en veiligheidstrends in het Midden-Oosten, met speciale aandacht voor het buitenlands en defensiebeleid van Turkije. Zijn bijdrage maakt deel uit van Bureau Arabia, een initiatief van de Moslimkrant.

Meer informatie over Bureau Arabia: https://moslimkrant.nl/bureau-arabia-een-initiatief-van-de-moslimkrant-2/