Het al langer lopende maatschappelijk debat over de geringe representativiteit van multicultureel Nederland in talloze maatschappelijke sectoren, is het laatste jaar in een stroomversnelling geraakt.
De Zwarte Piet-discussie brengt aan de oppervlakte dat Nederlanders met een Afro-achtergrond geregeld vinden dat er met hun gevoelens en belevingswereld geen rekening wordt gehouden.
In NRC spraken vier vrouwen zich in een spraakmakend interview uit tegen wat zij het witte privilege noemen. Reclamevakblad Adformatie publiceerde opinieartikelen over de witte bureauwereld en de sterke ondervertegenwoordiging van onze gemixte samenleving in de grote landelijke mediaonderzoeken.
Ex-politicus Tofik Dibi zei: ´Je ziet jezelf nooit in films, in series, in boeken, in liedjes, als je jezelf nooit herkent in een ander, ga je denken dat je niet kan bestaan.´ Bij hem speelt naast zijn Marokkaanse uiteraard ook zijn homoseksuele achtergrond. De Nederlandse journaliste Nadia Ezzeroili noemt zich tegenwoordig Marokkaans: ´Niet uit Marokkaans chauvinisme, maar om me te harnassen tegen jouw (Nederlandse) wantrouwen en achteloze afwijzing.´
Rapper Fresku klaagde dat hij moet klinken als een witte man om op de radio te worden gedraaid. Maatschappijhistoricus Zihni Özdil vertelde: ´Witte Nederlanders zijn veelal geen racisten, maar hun manier van denken is wel racistisch.´ Zelf schreef ik daarover op cynische wijze: ´alleen witte mensen weten wat goede zwarte muziek is.´ Immers, de zwarte muziek die wel op de Nederlandse tv en radio wordt geprogrammeerd, is veelal door witte mensen geselecteerd. De belevingswereld van de gevarieerde samenleving zélf is voor de betrokken redacties nauwelijks relevant.
De Belgische schrijver David van Reybrouck omschreef dit in het tv-programma Buitenhof als volgt: ´De mentale dekolonisatie van Nederland heeft nog niet plaatsgevonden’.
Waarom nu ?
Waarom is het debat nu pas in alle hevigheid losgebarsten? Daar is een vrij eenvoudige verklaring voor. Het opleidingsniveau van Nederlanders met van oorsprong buitenlandse ´roots´ is de laatste jaren flink gestegen. De nieuwe generatie gemixte Nederlanders is mondig. Anders dan hun ouders, kennen veel hoog opgeleide burgers inmiddels de wegen om hun stem te laten horen. Gebrek aan representativiteit, op welk gebied ook, wordt steeds minder geaccepteerd.
Kunnen de grote maatschappelijke actoren het zich de komende jaren blijven permitteren weg te duiken? Zal de samenleving het nog accepteren als de volgende Nederlandse regering weer uit uitsluitend witte Nederlanders bestaat? Kan de redactie van de ontbijtshow ´Goedemorgen Nederland´ een dagelijks televisieprogramma blijven maken dat sterk de indruk wekt ´slegs vir blankes´ te zijn?
Hoe groot de kloof tussen de multiculturele en witte wereld is, bleek toen hiphopcollectief New Wave in januari de popprijs kreeg op Noorderslag. Veel festivalbezoekers – allemaal muziekliefhebbers – hadden nooit van het collectief gehoord. Het is een illustratie van de parallelle samenlevingen die we aan het creëren zijn.
Scherpe keuzes
Politiek, media, bedrijfsleven en andere maatschappelijke actoren zullen de komende tijd scherpe keuzes moeten maken. Kiezen ze voor de status quo, dan kiezen ze tégen de door burgemeester Aboutaleb bepleitte wij-samenleving, en vóór het verder ontwikkelen van verschillende, naast elkaar bestaande samenlevingen.
Heeft de politiek daarom inmiddels afspraken gemaakt om de komende regering diverser samen te stellen? Is er door de NPO substantieel budget gereserveerd voor programmamakers met een multiculturele achtergrond? Zijn Romeo Santos, Kassav´, P-Square, Khaled en Machel Montano al geboekt voor Pinkpop? Is de muziekredactie van De Wereld Draait Door voor minstens één dag in de week overgedragen aan muzieksamenstellers uit de gemixte samenleving zelf?
Zijn er door de reclamesector maatregelen genomen om de kloof met de steeds multicultureler wordende consumentenmarkt te overbruggen? Werken de grote Nederlandse adverteerders aan een gevarieerdere personeelssamenstelling op hun marketingafdelingen? Wordt de subsidie aan Radio en TV Rijnmond in 2016 aan inhoudelijke voorwaarden verbonden? Zodat het mediabedrijf in de meest multiculturele regio van Nederland stopt met het opereren op een wijze die doet denken aan de Zuid-Afrikaanse publieke omroep ten tijde van de apartheid: namelijk vanuit een exclusief witte belevingswereld.
Welke grote maatschappelijke actoren nemen nu eindelijk eens het voortouw om veranderingen door te drukken? Want momenteel zijn die maatschappelijke actoren vooral bezig met het bouwen aan door velen als ongewenst beschouwde parallelle, dus naast elkaar bestaande, samenlevingen.
Alleen met scherpe keuzes kunnen we aan die bouw een halt toeroepen en een Nederlandse samenleving construeren waar we ons allemáál mee kunnen identificeren.
René Romer is directeur van het diversity marketingbureau TransCity en onder meer auteur van twee boeken over multiculturele marketing.