Of het nu voor inspiratie, nieuwe ideeën of gewoon als opfrissing is, het is belangrijk om de klassiekers opnieuw te bekijken van wat je interessegebied ook is. Met dat in gedachten heb ik een groot deel van het weekend besteed aan het herlezen van het boek “Caste, Class, and Race: A Study in Social Dynamics” uit 1948, een invloedrijk (zij het nu enigszins obscuur) werk van sociologische analyse door de Trinidadiaanse geleerde Oliver Cromwell Kox.
Als er een reden is om dit specifieke boek op dit specifieke moment opnieuw te bekijken, is het om jezelf eraan te herinneren dat de uitdaging van racisme in de eerste plaats structureel en materieel is, niet cultureel en taalkundig, en dat een onevenredige focus op het laatste te vaak het eerste kan verdoezelen.
Cox schreef in een tijd waarin de algemene analyse van rassen in de Verenigde Staten liberaal gebruik maakte van een analogie met het Indiase kastenstelsel om de enorme kloof van ervaring tussen zwarte en blanke Amerikanen te illustreren. Zijn boek was een weerlegging van dit idee en een origineel argument op zich.
In de loop van 600 pagina’s biedt Cox een systematische studie van kaste-, klasse- en rassenrelaties, waarbij hij de belangrijkste verschillen tussen kaste en ras onderstreept, en, het belangrijkste, ras aan het klassensysteem koppelt. “Rassentegenstelling”, schrijft hij in de proloog, “is een essentieel onderdeel van deze klassenstrijd, omdat het zich binnen het kapitalistische systeem ontwikkelde als een van de fundamentele kenmerken ervan.”
Anders gezegd, voor zover Cox een enkel probleem had met de kastenanalyse van Amerikaans racisme, was het dat het raciale conflicten weghaalde van de oorsprong ervan in de ontwikkeling van het Amerikaanse kapitalisme. Het effect was dat racisme werd behandeld als een tijdloze kracht, buiten de logica van de geschiedenis.
“We mogen herhalen dat de kastenschool van rassenrelaties werkt onder de illusie van een eenvoudige maar wrede waarheid”, schreef Cox in een sectie waarin hij kritiek had op de beroemde studie van de Zweedse econoom Gunnar Myrdal “An American Dilemma: The Negro Problem and Modern Democracy.” “De ene man is wit, de andere is zwart; de culturele mogelijkheden van deze twee mannen kunnen hetzelfde zijn, maar aangezien de zwarte man niet wit kan worden, zal er altijd een witte kaste en een zwarte kaste zijn.”
In Cox’lezing van Myrdal, bestaat kaste als een onafhankelijke kracht, die de energieën en activiteiten van zowel zwarte als blanke mensen leidt. De oplossing voor het ‘rassenprobleem’ in deze visie is om blanken af te schudden van hun psychologische toewijding aan het kastensysteem. Of, zoals Cox het punt samenvat: “Als het ‘rassenprobleem’ in de Verenigde Staten bij uitstek een morele kwestie is, moet het natuurlijk met morele middelen worden opgelost.”
Maar dit is voor Cox onzin. “We kunnen rassenvooroordelen niet verslaan door te bewijzen dat het verkeerd is”, schrijft hij. “De reden hiervoor is dat rassenvooroordelen slechts een symptoom zijn van een materialistisch sociaal feit.” Specifiek: “Rassenvooroordeel wordt ondersteund door een bijzondere sociaaleconomische behoefte die kracht garandeert bij de bescherming ervan; en als gevolg daarvan is het waarschijnlijk dat alleen de inwijdingscentra haar zullen verslaan.”
Gedurende het grootste deel van de Amerikaanse geschiedenis, tot aan de burgeroorlog, was deze sociaaleconomische behoefte de productie van tabak, landbouwproducten en, uiteindelijk, katoen. Na de oorlog was het de algemene vraag naar goedkope arbeiders en een plooibare, verdeelde beroepsbevolking afkomstig van zuidelijke planters en noordelijke industriëlen. Of het nu in de Verenigde Staten is of over de hele wereld, het is kapitalistische uitbuiting – en niet een of ander aangeboren tribalisme – die raciale vooroordelen en conflicten veroorzaakt.
“Rassenvooroordeel”, schrijft Cox, “ontwikkelden zich geleidelijk in de westerse samenleving naarmate het kapitalisme en het nationalisme zich ontwikkelden. Het is een verdeeldheid zaaiende houding die de dominante groepssympathie probeert te vervreemden van een ‘inferieur’ ras, een heel volk, met als doel de uitbuiting ervan te vergemakkelijken.” Bovendien: “Hoe groter de urgentie van de uitbuitingsbehoefte, des te hardnekkiger waren de argumenten ter ondersteuning van de rationalisaties.”
Hoewel Cox schreef in een heel ander tijdperk dan het onze – Jim Crow regeerde over het Amerikaanse Zuiden en de ontmanteling van koloniale rijken was nog maar net begonnen – zijn inzichten zijn nog steeds van belang. We moeten niet vergeten dat het probleem van racisme – van de ontkenning van persoonlijkheid en van de verschillende blootstelling aan uitbuiting en dood – niet zal worden opgelost door de juiste woorden te zeggen of de juiste gedachten te denken.
Dat komt omdat racisme voornamelijk niet overleeft vanwege persoonlijk geloof en vooroordelen. Het overleeft omdat het wordt ingeschreven en herschreven door de relaties en dynamiek die onze samenleving structureren, van segregatie en uitsluiting tot ongelijkheid en degradatie van arbeid.
De oplossing, zoals dominee Dr. Martin Luther King Jr. schreef in het jaar van zijn moord, moet een “revolutie van waarden” omvatten die “ongemakkelijk zal kijken naar het schrille contrast van armoede en rijkdom” en zal zien dat “een gebouw die bedelaars voortbrengt, moet worden geherstructureerd.”
“Als democratie een brede betekenis wil hebben,” verklaarde King, “is het noodzakelijk om deze ongelijkheid aan te passen. Het is niet alleen moreel, maar ook intelligent. We verspillen en vernederen het menselijk leven door ons vast te klampen aan archaïsch denken.”
Jamelle Bouie columnist van The New York Times. Daarvoor was hij de belangrijkste politieke correspondent voor het tijdschrift Slate. Hij is gevestigd in Charlottesville, Virginia en Washington. Zijn bijdrage maakt deel uit van Bureau Arabia, een initiatief van de Moslimkrant.
Meer informatie over Bureau Arabia: https://moslimkrant.nl/bureau-arabia-een-initiatief-van-de-moslimkrant-2/