Ahmed Aboutaleb is tien jaar burgemeester van Rotterdam, een lange en vaak eenzame reis die de in geboren Marokko imamzoon heeft moeten afleggen.
Dat Aboutaleb de post van minister heeft geambieerd, is geen publiek geheim. Door de historische nederlaag van z’n PvdA bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen zag hij zijn droom in rook opgaan.
Aboutaleb staat nu voor een nieuwe keuze in zijn imposante carrière. Gaat hij voor een derde termijn als burgemeester of slaat hij een nieuwe weg in?
De aanslag op Charlie Hebdo was voor Aboutaleb aanleiding om verder te kijken dan Den Haag. Zijn Je suis Charlie-toespraak bracht hem naar het Witte Huis van Obama. Het zag er lange tijd naar uit dat Aboutaleb in de race was voor een hoge post binnen de VN. Met de nieuwe rechts-conservatieve politieke wind in het Witte Huis en president Trump aan de macht zijn de kansen voor linkse bestuurders uit Europa klein geworden.
Een post als ambassadeur, bijvoorbeeld in het Midden Oosten, zal Aboutaleb ongetwijfeld niet willen omdat ambassadeurs meestal geen politieke uitspraken mogen doen en onder de minister van Buitenlandse Zaken moeten functioneren.
Aboutaleb is de laatste tijd veel bezig met Europa en hij slaat zelfs raadsvergaderingen over voor bijeenkomsten met EU-bestuurders. Wordt Europa de volgende halte voor Aboutaleb, in de buurt van partijgenoot Frans Timmermans, of gaat hij koste wat kost voor een derde termijn als burgemeester?
Het schaakspel
Aboutaleb moet op korte termijn aangeven of hij door wil of niet. Wil hij niet, dan gaat het plan in werking voor het werven van een nieuwe burgemeester en dat neemt toch gauw een jaar tijd in beslag.
Het probleem zijn niet de Rotterdammers, want die gaan er gewoonweg niet over, maar de gemeenteraad. Op de achtergrond is Aboutaleb bezig zijn kansen daar binnen te peilen.
De gemeenteraad van Rotterdam bestaat uit 45 zetels, verdeeld over 13 fracties waarin elke stem telt. Leefbaar Rotterdam (11 zetels) gunt Aboutaleb geen derde termijn. Die partij wil net als D66 af van de benoemde burgemeester. Waarom niet Rotterdam als eerste stad haar eigen burgemeester laten kiezen, denken ze bij Leefbaar.
De grootste binnenkomer en winnaar van de laatste gemeenteraadsverkiezingen DENK (4 zetels) zal zeker niet zomaar voor de herbenoeming zijn. Er is veel oud zeer tussen Aboutaleb en DENK. De wijze waarop Aboutaleb met de Turkse minister Kaya is omgegaan bij het Turkse consulaat in Rotterdam zijn de Turkse Rotterdammers niet vergeten. En DENK moet sowieso niks hebben van Aboutaleb of de PvdA. Voor hen is hij de waakhond van de gevestigde orde.
De PvdA (5 zetels) kan niet anders dan voor haar partijgenoot stemmen, en het landelijke PvdA-bestuur kan zich niet permitteren om een burgemeester van een stad als Rotterdam te verliezen. GroenLinks (5 zetels) heeft liever Aboutaleb dan een rechtse burgemeester, nu zij met de PvdA in het College zitten. NIDA – de gedoogpartij van het College – zal ongetwijfeld voor de herbenoeming zijn. Bij NIDA hebben ze volgens ideologische grondslag liever een burgemeester met een moslimachtergrond.
Het CDA kan niet veel met slechts 2 zetels, maar hun stem bij de herbenoeming is zeker belangrijk. De christendemocraten zijn echter het spel van de vorige lijsttrekker van de PvdA, Wouter Bos, niet vergeten toen deze Aboutaleb achter de gordijnen liet solliciteren naar de burgemeestersfunctie, tot grote woede van ex-premier Balkenende die de post had gereserveerd voor de burgemeester van Maastricht Gerd Leers.
D66 (5 zetels) wil zelf met een kandidaat komen: de naam van Alexander Pechtold wordt vaak genoemd en die is zeker niet afgeschreven. VDD (5 zetels) gunt Aboutaleb liever geen derde termijn om Leefbaar Rotterdam bevriend te houden in de oppositie. En de liberalen hebben liever een burgemeester met een rechtse signatuur die tegenwicht kan bieden aan linkse partijen binnen het College.
Het zou zomaar kunnen dat de VVD het alsnog met D66 op een akkoordje gaat gooien en voor Alexander Pechtold zullen stemmen. Hiermee wordt de positie van de linkse partijen – de PvdA en GroenLinks in het College – verzwakt. Tegelijk helpen VVD en D66 Leefbaar Rotterdam om van Aboutaleb af te komen. In ruil hiervoor zal Leefbaar in de oppositiebankjes een toontje lager moeten zingen.
Zelfs als Aboutaleb met een krappe meerderheid van de raad herbenoemd wordt, dan nog wordt zijn functioneren in het derde termijn nog moeilijker dan het nu al is. De oppositie weet dan dat hij op eieren moet lopen. Aboutaleb weet op z’n beurt dat hij overgeleverd is aan de partijen die het College vormen, met name de VVD en D66. Hij moet dan achter de wethouders van VVD en D66 lopen voor de steun van hun fracties.
Wie Aboutaleb volgt, weet dat hij geen tweede viool wil spelen. Daarom is de steun van DENK bij zijn herbenoeming van groot belang voor zijn draagvlak in de raad. De fractievoorzitter van DENK in de Tweede Kamer Tunahan Kuzu heeft eerder publiekelijk gezegd dat hij spijt heeft dat hij destijds – tien jaar geleden en toen nog PvdA-raadslid – voor de benoeming van Aboutaleb had gestemd.
Maar onderschat Aboutaleb niet: hij zal een bruidsschat hebben voor DENK. DENK zal ongetwijfeld wachten met het uitspreken van de steun voor Aboutaleb. Want eerst wil DENK de buit van de Statenverkiezingen binnenhalen om vanuit een comfortabele stoel over de bruidsschat te onderhandelen.