Voor mij en mijn gezin is dit het derde jaar op rij dat we Ramadan meemaken in Marokko en het blijft wennen.
Mijn vrouw maakt de kapitale blunder op de eerste dag van de Ramadan naar de supermarkt te gaan. Binnen vijf minuten appt zij een foto die haar noodkreet verbeeldt. Een totaal uit zijn voegen barstende supermarkt. Alle gangpaden staan dicht met families en volgeladen boodschappenkarretjes. En van tolerantie is op dat moment niet echt sprake.
Veel irritatie, gedoe omdat er wordt voorgedrongen, ja zelfs hoogoplopende scheldpartijen. Niet echt in de geest van de Ramadan. Kerststress in Nederland is kinderspel. En het ironische is dat mijn vrouw boodschappen doet om de bewakers in de straat te trakteren op harirasoep, dadels en andere traditionele zaken voor hun Iftar. Het is haar gebaar. Eenvoud kent zo zijn schoonheid.
Het verkeer is in deze dagen ook geen plek om naastenliefde te vinden. Waar normaal het verkeer al kan leiden tot opwinding is het zeker gedurende de eerste dagen van de Ramadan een symfonie der claxons afgewisseld met slagwerkachtige klappen van blik.
Onze jongste zegt uit het niets: ‘Pap zullen we vanaf nu het aantal ongelukken gaan tellen?’ Het zegt veel over zijn beelden van de Ramadan-gekte op de weg. Nog geen minuut later zien we drie auto’s verkeerd op de weg staan waarvan er eentje zich vol in een grote electriciteitskast heeft geboord. Verhitte gezichten, boosheid en armgebaren. ‘Dat is nummer één pap.’
Heel langzaam vindt Marokko haar nieuwe ritme. De klok is een extra uur teruggezet zodat de zonsondergang nog wat gunstiger valt. Op kantoren zijn de werktijden aangepast –negen tot drie uur-. En bij Moskeeën staan buiten grote kleden klaar om uitgerold te worden als tijdens de gebedsdiensten het volk tot buiten de Moskeedeuren een plek zoekt om te bidden.
Ik vind het mooi, bijzonder, lastig en vervreemdend tegelijk: een maand lang tot zonsondergang niet eten en drinken. Het zet je levensritme op zijn kop. Marokko staat op zijn kop. Het leven gaat wel door maar echt anders. Wat wil je? Het lichaam moet zich instellen op een nieuw ritme, de geest moet zich richten naar zijn Schepper en afzien van zondige gedachten. Richten op goede daden en een leven in matiging. Ik ben er niet onbekend mee. Meditatie, matiging en een zekere vorm van afzondering door in jezelf te keren is in iedere religie terug te vinden. Ook in ‘mijn Katholieke geloof’. Om het geloof in jezelf te versterken en te verdiepen.
Zelf ontdek ik de Ramadan vooral in de kleine gebaren. In de gebaren die er toe doen. Ik maak mij deze ochtend klaar om voorstellingen van de kinderen op school te bekijken. Een ochtend zonder koffie is geen ochtend dus snel een mok cappuccino voor in de auto. Nog een banaan en plak Hollandse ontbijtkoek en ik kan op weg. Terwijl ik wegrijd bedenk ik me dat het Ramadan is. ‘Och, wat stom!’ Ik ben er nog niet op ingesteld.
Nu kan ik best wat eten en drinken, zolang ik maar rekening houdt met de 99% Moslims in Marokko. Een beetje discretie is alles wat gevraagd wordt. Dus probeer ik op momenten dat er geen auto in de buurt is snel wat te drinken en discreet mijn banaan op te eten. Voorlopig niet achteloos drinken en eten in de auto meenemen. Kleine moeite.
Het omgekeerde maak ik ook mee. Na het zwemmen met de gehandicapte kinderen uit Kariat een volkswijk in de stad Salé drinken we altijd nog wat op het project. De kinderen onder 12 jaar krijgen drinken en koekjes. Nog geen Ramadan voor hen. Alle overige kinderen en moeders houden zich aan de regels van de Ramadan. Overdag niet eten en drinken. En ik?
Ik krijg mijn welverdiende koffie met een koekje en kan die in alle rust zonder een onvertogen woord opdrinken. Sterker mijn koffie wordt klaargemaakt door één van de moeders die aan de Ramadan mee doet. Ongevraagd en volstrekt vanzelfsprekend. De kinderen maken zelfs grappen over mijn koffie en koekjes. Iedereen lacht. Tolerantie is in essentie een lichtvoetig, gemakkelijk en eenvoudig woord.
Aan het eind van de dag sta ik samen met onze zonen in de auto te wachten voor een stoplicht. Zo’n 7 tot 8 bedelaars lopen langs. Ik groet ze vriendelijk. maar geef vandaag niets. Pijnlijk dat mijn koers van de dag dit bepaalt. Het voelt als zo’n bodemloze put waar 2 dirham (ongeveer 20 Euro cent) het verschil kan maken.
Op het moment dat het groen wordt, bedenkt mijn jongste zoon zich. Hij pakt wat kleingeld, dat standaard in de auto, ligt en opent het raam. Terwijl we rijden geeft hij het aan een van de jongens. Hij krijgt een hagelwitte glimlach terug. Klein alleszeggend gebaar, ook al toetert achter ons een ongeduldige weggebruiker omdat we niet snel genoeg doorrijden.
Ramadan Mabroek!
Thijs Kolster woont met zijn gezin in Marokko en schrijft sinds 2015 een wekelijks blog onder de titel ‘Verhalen uit Marokko’. Vanaf april 2016 is hij vaste columnist voor De Moslimkrant. Thijs kijkt met zowel de blik van een buitenstaander en als ingezetene naar Marokko. Op die manier laat hij ons op een luchtige manier kennis maken met Marokko. Dat maakt zijn blik interessant.