Het lage tafeltje, bedekt met een plastic tafelkleed van bloemetjesmotief, zetten ze tegen de muur van ons huis. De stoep is net breed genoeg voor dit kleine, gammele tafeltje en twee provisorische stoelen. In de zwoele avondhitte nuttigen onze bewaker en die van enkele huizen verderop hun bescheiden maaltijd, met dadels natuurlijk en melk.
Het is de eerste maaltijd na zonsondergang om de vastentijd te doorbreken, in navolging van de profeet Mohammed. Daarna eten ze brood, harirasoep en andere gerechten. Zo zullen ze de komende 30 dagen de iftar delen.
Ik hoor ze praten vanuit de tuin: zacht sonore stemmen die zelden pieken. Dit serene, zich herhalende, ritueel staat voor mij symbool voor de verdraagzaamheid, vrijgevigheid, liefdadigheid en saamhorigheid waarvoor tijdens de ramadan extra aandacht en ruimte moet zijn.
‘Het loopt vast’
In de eerste dagen staat deze eenvoud in schril contrast met de nervositeit en stress die collectief van Marokkanen bezit neemt. Het hele land draait het leefritme om. Pas na zonsondergang, als in Rabat het kanonschot en de gebeden hebben geklonken, wordt gegeten. Vooral die eerste dagen lijkt iedereen een beetje ‘raar’ te doen. Dit jaar zat ik de eerste dagen nog in Nederland toen de onheilstijding via mijn vrouw tot mij kwam: “Zag vandaag een taxichauffeur die bijna met een automobilist op de vuist ging. Aanrijdingen en druk gebarende mensen achter het stuur. Vooral niet op de bekende tijdstippen de supermarkt in! Het loopt vast! Complete families stouwen hun winkelwagens vol!”
Per email wordt gemeld dat we tijdens de ramadan niet op onze vaste tijden kunnen voetballen, vanwege een ramadan-toernooi. ‘s Woensdags mogen we tegen middernacht spelen. Dat vinden de Marokkanen in ons team prima, want de nacht is nog lang. Ik ben niet verbaasd aangezien we vorig jaar zelfs ná middernacht speelden. Veel bedrijven, organisaties en scholen passen hun werktijden aan. In heel Marokko is de klok een uur teruggedraaid zodat de zonsondergang eerder zijn intrede doet. Elk gezin zoekt een maand lang naar een nieuw ritme.
Juist in die dagelijkse dingen staat het leefritme in Marokko dan volledig op zijn kop. In het verkeer kun je het beste de vinger aan de pols houden. Waakzaamheid is geboden: een zekere mate van defensief rijden is echt raadzaam. De supermarktgekte is een overtreffende trap van onze ‘nationale kerststress’. Na die eerste rare periode begint langzaam de gewenning. Bij de Marokkanen aan het vasten en bij ons aan het leefritme dat omgekeerd evenredig verloopt aan dat van Marokko tijdens de ramadan.
De kleine gebaren
Het tafeltje staat deze avond weer tegen onze muur. Onze jongens willen nog even voetballen. Binnen een minuut staan ze opgewonden en hijgend weer voor onze neus.
‘Papa, de bewakers willen dat we bij ze komen eten.’
‘Nou dan schuif je toch even aan.’
‘Wil je even meegaan, papa?’
Ze vinden het spannend, maar ze willen wel. Die lichte veranderingen doen me tintelen. Ze staan meer open, durven iets meer, willen ervaren. Dus zitten ze elk met een halve bil op één stoel aan het kleine tafeltje. Het kleed heeft dit keer geen bloemetjesmotief, maar een abstract ontwerp. De jongens proeven, eten harirasoep, een hard gekookt ei en talloze zoetigheden door elkaar.
De bewakers genieten zichtbaar. De kleine porties worden ruimhartig gedeeld. Monique brengt de bewakers even later een dessert. Niet veel later breng ik hen een kop koffie voordat ik weer ga voetballen. Kleine en bescheiden gebaren waarin na twee jaar Marokko hopelijk iets van begrip en vanzelfsprekendheid doorklinkt.
Thijs Kolster woont met zijn gezin in Marokko en schrijft sinds 2015 een wekelijks blog onder de titel ‘Verhalen uit Marokko’. Vanaf april 2016 is hij vaste columnist voor De Moslimkrant. Thijs kijkt met zowel de blik van een buitenstaander en als ingezetene naar Marokko. Dat maakt zijn blik interessant. Op die manier laat hij ons op een luchtige manier kennis maken met Marokko. De blogs van Thijs zijn te lezen op www.verhalenuitmarokko.wordpress.com. Zomer 2015 verscheen zijn eerste bundel ‘Openstaander; verhalen uit Marokko’ (te koop op bol.com).