Tijdens deze coronacrisis merken we dat heel wat beschuldigende vingers opgestoken worden. Al naargelang de invalshoek is het telkens een ander geloof of ideologie die het moet ontgelden. Velen claimen de waarheid in pacht te hebben en menen de grondoorzaken van deze crisis te kunnen doorgronden. Binnen bepaalde religieuze kringen horen we, bijvoorbeeld, dat het coronavirus een straf van God/Allah is, gezien Zijn wetten en geboden niet nageleefd worden. De mens heeft God van zijn troon gehaald en vervolgens als dood verklaard. Dus Homo Deus komt nu om zijn loontje of hoogmoed komt voor de val.
In de huidige Postmoderne Tijd is de mens deze opvattingen evenwel als irrationele onzin gaan beschouwen. Ze geloven niet dat bovennatuurlijke krachten de natuur beïnvloeden, maar dat de natuur haar eigen beheersbare wetmatigheden heeft. Daarom is de mens zich geleidelijk aan anders gaan opstellen ten opzichte van de natuur. Hij ontkoppelde zich van de natuur en beschouwt zichzelf als maitre et possesseur de la nature, zoals Descartes zei, waardoor het “beheersingsdenken” bij de mens overheerst.
Beide houdingen en zienswijzen zijn kind van dezelfde ouder. Alleen heeft de seculiere mens zich afgezet van de zienswijze en de leer omgekeerd, terwijl de gelovigen in God de leer net bestendigen. Zo leert de islam dat de natuur geen eigendom van de mens is. De mens komt voort uit de schoot van Moeder Aarde. in de Koran staat:
“Uit haar (aarde) hebben Wij jullie geschapen en daarin zullen
Wij jullie doen terugkeren, en daaruit zullen Wij jullie opnieuw voortbrengen”
De mens is onderdeel van de natuur, en de natuur is eigendom van God. God heeft de natuur een orde gegeven en die dient gerespecteerd te worden. Wanneer de mens niet volgens de voorgeschreven orde handelt, wordt hij- volgens bepaalde interpretaties van de grondteksten- daarop afgerekend.
Volgens een aantal interpretaties, is de symbiose- en vooral diens afhankelijkheid- van mens en natuur een constante herinnering aan de nederigheid die de mens t.a.v. van de natuur dient te hebben. Zoals het verhaal van de verboden vrucht in veel religieuze boeken, probeert Allah in de Koran de lezer uit te leggen dat moraal niet los staat van God en dat God in alles het morele middelpunt is. Zoals de grote moslim theoloog Abu Ishaaq Asshatibi het in zijn boek ‘Almuwafaqaat’ aanhaalt (vol. 3 pag. 363): “Toen Adam het Goddelijke verboden terrein betrad en dus van de boom at, werd hij uit het paradijs verbannen.” God leert dat de mens zich nederig moet opstellen en zijn limieten dient te respecteren; Niet alles is maakbaar en niet alles kan bijgevolg door de mens beheerst worden.
De moderne mens daarentegen, probeert de natuur aan zich te onderwerpen. De natuur wordt een object in de handen van de mens die hij naar believen probeert te manipuleren. Opnieuw: ‘maitre et possesseur de la nature’.
Het is moeilijk om beide zienswijzen met elkaar te verzoenen. Dat betekent echter niet dat een evenwichtig compromis niet haalbaar is. Wat de invalshoek ook is; feit is dat de natuur met zorg en eerbied moet benaderd worden. Met respect voor de natuurlijke hulpbronnen. Of het nu vanuit religieuze of seculiere visie is: de natuur is kwetsbaar en een evenwichtig beroep op haar doen, ligt in ieders belang. Van mens én natuur.
Mijn visie sluit aan bij die van de Islam, waarin de mens eerder een behoeder of beheerder van de natuur, en geen beheerser van de Aarde is. Dat is de geest van de Koran waar Allah de mens als Khalifa of rentmeester van de Aarde naar voren schuift:
“En (gedenk) toen jullie Heer tegen de Engelen zei:
“Ik zal op de aarde een gevolmachtigde aanstellen”
Kortom de mens staat niet boven de natuur, maar moet wel zorg dragen voor de natuur. Hij dient op ethische manier om te gaan met de natuur en een evenwicht vinden tussen klimaat, economie, gezondheidszorg, … Wanneer het evenwicht tussen die aspecten werd verstoort geraakt, dan is het aan de mens om de oorzaken op te sporen en dat evenwicht te herstellen zonder met beschuldigende vingers te wijzen naar eender wie. Dan is de wet van Hume of de “Guillotine van Hume” van toepassing: de wereld van feiten gescheiden van de wereld van waarden. De feiten laten we over aan wetenschappers en experten in wie we ongetwijfeld ons vertrouwen moeten stellen. Zij proberen de oorzaken te achterhalen. Want door de wetenschap heeft de mens ongetwijfeld enorm grote vooruitgang geboekt en hebben we het huidige coronavirus in nauwelijks enkele weken tijd kunnen in bedwang houden.
Dan is de kunst van een moslimtheoloog/imam om waarden te kunnen afleiden uit de verstoring van het evenwicht. Het evenwicht dat ook in Hoofdstuk/Soerat, De Barmhartige/ Arrahman wordt aangehaald:
“..Hij heeft de weegschaal (der gerechtigheid) geplaatst. Opdat jullie het evenwicht niet verstoren. En houdt de weegschaal in evenwicht met rechtvaardigheid, en breng geen afwijkingen in het evenwicht.”
Wellicht is dat een teken vanuit zijn levensbeschouwing dat we zaken als mens op ethisch vlak anders moeten aanpakken teneinde het evenwicht te bewaren zonder het vertrouwen in de wetenschappelijke experts te ondermijnen.
Bouzarif Brahim, Theoloog/vrijdagprediker, Lid van platform Vlaamse imams en moslimdeskundigen en Vice-directeur Expertise- en Onderzoekscentrum Islam in Vlaanderen (CIRRA).
