Steeds meer Nederlandse moslims kiezen ervoor om in Nederland begraven te worden, in plaats van in het land van herkomst. Dat is een begrijpelijke keuze: families wonen hier, de afstand is kleiner, en het afscheid kan in rust plaatsvinden. Maar die keuze brengt ook praktische én religieuze vragen met zich mee, vragen waar niet alleen gemeenten, maar ook moslims zelf mee worstelen.
Gemeenten in verwarring
Om islamitische begrafenissen mogelijk te maken, hebben moslims medewerking nodig van gemeentebesturen. Die lopen daarbij geregeld vast, niet omdat ze onwelwillend zijn, maar omdat de regels en religieuze voorschriften vaak onduidelijk zijn. Wat betekent “islamitisch begraven” precies binnen de Nederlandse context? En wat vraagt de islam eigenlijk wél en wat níet?
Veel gemeenten zoeken het gesprek met moskeeën en islamitische organisaties om daar duidelijkheid over te krijgen. Sinds de coronaperiode is het aantal verzoeken om islamitische begraafplaatsen toegenomen. Vaak wordt daarbij gevraagd om aparte grond met een permanente bestemming voor islamitische graven, in feite een vorm van eeuwig grafrecht.
De theologische vraag
Die eis roept een belangrijke vraag op: klopt het wel dat de islam eeuwig grafrecht voorschrijft? Of wordt er, vaak uit emotie, cultuur of gewoonte, iets gevraagd wat theologisch niet onderbouwd is?
De meeste islamitische geleerden zijn het daar vrij eens over: in de islam geldt het principe “nood breekt wet”. Als er noodzaak is, bijvoorbeeld door ruimtegebrek, mag een graf na verloop van tijd, doorgaans na 30 tot 40 jaar, worden geruimd. Eeuwig grafrecht is dus geen religieuze verplichting. De islam schrijft respect voor de doden voor, maar ook redelijkheid en aanpassing aan de omstandigheden.
Geloof of gevoel?
Dat maakt de discussie des te ingewikkelder. Want verdriet laat zich niet vangen in regels. Het is begrijpelijk dat nabestaanden hun dierbaren niet willen “loslaten”. De pijn van verlies is diep en menselijk. Maar de vraag dringt zich op: moeten beleid en wetgeving gestoeld zijn op emoties, of op religieuze kennis en gezond verstand?
De toekomst van islamitische begraafplaatsen
Nederlandse islamitische begraafplaatsen raken langzaam voller. Gemeenten staan voor een dilemma: hoe lang kunnen zij nog tegemoetkomen aan de wens voor eeuwige rustplaatsen? En belangrijker nog: kunnen moslims zelf garanderen dat toekomstige generaties ook een plek vinden, als elke graf eeuwig moet blijven bestaan?
Het is tijd dat moslimgemeenschappen, samen met bestuurders en religieuze geleerden, het gesprek daarover voeren. Niet uit wantrouwen, maar uit betrokkenheid en verantwoordelijkheid. Want eeuwigheid klinkt troostend, maar in de islam, en in de praktijk, is ook dat niet eeuwig houdbaar.
