Als de landen van het Midden-Oosten geen werkelijke vooruitgang gaan boeken op het terrein van fundamentele politieke en economische hervormingen, is verdere regionale onrust onvermijdelijk.
Nu de verdelingssystemen die door de overheden tientallen jaren overeind zijn gehouden zich op een breekpunt bevinden, moeten beleidsmakers beginnen aan het moeilijke, maar niet onmogelijke proces van het opstellen van een nieuw sociaal contract.
Dat contract is in de Arabische landen aan het begin van deze eeuw gaan afbrokkelen, toen de overheden met hun omvangrijke begrotingen en opgezwollen bureaucratieën niet langer konden voorzien in een adequaat aanbod van fundamentele voorzieningen als gezondheidszorg en onderwijs, en evenmin een toereikend aantal banen konden creëren of de voedsel- en brandstofsubsidies in stand konden houden. Maar ondanks de verminderde voorzieningen zijn de meeste leiders erop blijven staan dat hun volkeren zich aan hun verplichtingen uit het contract hielden door geen betekenisvolle deelname aan het publieke leven op te eisen.
Arabische overheden hebben hun inefficiënte economieën tientallen jaren lang op de been kunnen houden doordat zij konden leunen op de olie-inkomsten. De afgelopen decennia hebben de meeste Arabische landen op de een of andere manier geprofiteerd van de overvloedige olie- en gasvoorraden in het Midden-Oosten. Landen die fossiele brandstoffen produceerden gebruikten de winsten om de loyaliteit van hun burgers te kopen en verzorgingsstaten in te richten; en de niet-olieproducerende landen genoten de voordelen van hulp, kapitaalinstroom, en geld dat naar huis werd gestuurd door onderdanen die werkzaam waren in de landen die rijk waren aan hulpbronnen.
Omdat de regeringen van de olieproducerende landen hun inkomsten hebben gebruikt om te voorzien in de meeste behoeften van hun onderdanen – zoals banen, voorzieningen en gunsten – hebben zij een cultuur van afhankelijkheid bevorderd, en niet het eigen initiatief en ondernemerschap gestimuleerd om de particuliere sector uit te breiden. Omdat ze geen belastingen hoefden te betalen, hadden hun burgers bovendien weinig redenen om het autoritarisme uit te dagen. De politieke cultuur weerspiegelde een eenvoudig principe: “geen belastingheffing, geen vertegenwoordiging”.
Marwan Muasher is voormalige minister van Buitenlandse Zaken en vice-premier van Jordanië, is Vice President voor Studies aan de Carnegie Endowment for International Peace. Zijn laatste boek is de tweede Arabische ontwaken en de Slag om Pluralisme. Met dank aan Project Syndicate.