Deze week loopt in België het interministerieel overleg over een nieuw nationaal alcoholplan. Er is iets vreemds aan de hand met de manier waarop wordt omgegaan met alcohol in de Belgische samenleving. Dat vinden een aantal psychiaters die in een open brief waarschuwen voor de schade van alcohol.
Alcohol is overal aanwezig en vlot verkrijgbaar. Een eerste glaasje alcohol drinken behoort in vele gezinnen tot de overgangsrituelen naar het volwassen worden. Uitgaan is moeilijk zonder alcohol en naast het ‘bingedrinken’ zien we bij jongeren een nieuwe trend: het ‘indrinken’. Op tv wordt in vele programma’s bier of wijn gedronken alsof het een evidentie is. In het professionele leven worden deals beklonken bij een goed glas wijn. Wanneer je op een feestje niet drinkt, is er altijd wel iemand die opmerkt dat je asociaal bent en niet ‘meedoet’. Alcohol is met andere woorden alomtegenwoordig en dringt zich aan ons allen op. Alcohol drinken is vanzelfsprekend.
Tegelijk zien we dat mensen die een probleem ontwikkelen door het gebruik van alcohol, door onze samenleving uitgespuwd worden. Velen hanteren nog steeds een moreel veroordelende visie waarbij men ervan uitgaat dat personen met een verslavingsprobleem drinken uit vrije wil, dat (blijven) drinken een keuze is en dat bij alcoholproblemen vooral terechtwijzing en zelfs bestraffing gepast is.
Onderzoek toont evenwel aan dat verslaafd worden aan alcohol een erg complexe zaak is. Zo loopt er bij mensen met een afhankelijkheidsprobleem wel degelijk iets fout in hun hersenen. Onderzoek toont aan dat niet alleen het vermogen om zich ‘goed te voelen’ bij mensen met een verslavingsprobleem ontregeld raakt. De laatste jaren is er ook meer evidentie dat het vermogen om impulsen te controleren bij mensen met een verslavingsprobleem afneemt. Deze veranderingen kunnen naast de invloed van psychologische en sociale factoren, mee helpen verklaren waarom de ene persoon die ‘sociaal’ drinkt ‘kan stoppen’ en een ander de controle op zijn gebruik verliest.
Als psychiaters zien we elke dag de desastreuze gevolgen van overmatig alcoholgebruik en dit op alle leeftijden. Bij jonge mensen onder de 25 beïnvloedt alcohol de definitieve ‘bekabeling’ van de hersenen. Alcoholgebruik hypothekeert zo de toekomst van vele (kwetsbare) jongeren. Bij volwassenen zien we gevolgen op alle levensdomeinen: relationeel, professioneel, met soms ook justitiële problemen. Naast de emotionele schade voor zowel de gebruiker als de familie is er de economische weerslag van dit alles. Bovendien heeft alcohol een verwoestend effect op het lichaam, en dit op elk orgaan, van de hersenen tot de fijnste zenuwvertakking in de tenen.
Ook bij senioren zien we steeds meer verslavingsproblemen opduiken. Voor de huidige generatie senioren maakt alcohol meer en meer deel uit van hun sociaal leven, waardoor de drempel verlaagt om alcohol te gaan gebruiken als ’troost’ of ‘pijnverzachter’ in moeilijke periodes. Wanneer alcohol een manifest probleem wordt, hebben senioren bovendien te kampen met een zeker ’therapeutisch nihilisme’, waarbij men denkt dat het voor hen geen zin meer heeft om zich te laten helpen.
Als psychiaters die elke dag geconfronteerd worden met de schade die alcohol aanricht in alle generaties en in alle lagen van de bevolking roepen we dan ook op tot een maatschappelijk debat waarbij de vraag moet worden gesteld welke plaats alcohol in onze samenleving mag of moet krijgen. We willen alcohol niet bannen maar wel vragen stellen bij het gemak waarmee alcoholgebruik overal normaal gevonden en zelfs aangemoedigd wordt.
Bewustmaking en preventie op álle leeftijden is nodig, maar blijkt onvoldoende. We zien sterke argumenten voor een doordacht pakket van maatregelen. Verhoging van de minimumleeftijd op alcohol naar 18 jaar lijkt waardevol. We onderschrijven een zwaardere financiële taxatie van alcohol met een terugvloei van de gegenereerde middelen naar preventie en zorg. We denken dat een alcoholverbod in tankstations en beperking in nachtwinkels, een doordachte alcoholrichtlijn voor de media slechts een consequent doordenken vraagt, waarvan de maatschappelijke winst snel zal opwegen tegen het beperkte economische omzetverlies.
De paradox van de verheerlijking van alcohol als bron van gezelligheid en de diabolisering van de alcoholist als morele zwakkeling leidt tot hypocrisie en dwingt de individuele probleemgebruiker tot zelfbedrog, tot moeite met aannemen van hulp en het uitstellen van doortastende maatregelen. Zonder degelijk alcoholplan lijdt onze maatschappij aan hetzelfde syndroom.
An Haekens, Hendrik Peuskens, Peter Joostens, Asia Mierzejewska, Els Santens, Katrien Schoevaerts, Joris Van Roy en Karen Volckaert zijn psychiaters bij Alexianen Zorggroep Tienen. Met dank aan het Dagblad De Morgen.