In de tweede helft van september werd Marokko opgeschrikt door een tragedie in de stad Agadir. Acht zwangere vrouwen overleden na complicaties in het openbare ziekenhuis Hassan II.
Wat begon als een medisch incident, groeide in korte tijd uit tot een nationale crisis. Wat de gebeurtenis extra beladen maakt, is dat de vrouwen overleden in het ziekenhuis dat in de volksmond bekendstaat als “het ziekenhuis van de dood”, in de stad waar premier Aziz Akhannouch niet alleen zakenman en miljardair is, maar ook burgemeester.
Akhannouch kwam al snel onder vuur te liggen. Zijn technocratische bestuursstijl en afstandelijke houding tegenover burgers worden hem zwaar aangerekend. De premier verschijnt zelden in het openbaar, geeft nauwelijks interviews en lijkt ongevoelig voor publieke kritiek. Volgens veel waarnemers ontbreekt het zijn regering aan richting, politiek inzicht en communicatiestrategie.
Van zorgschandaal naar sociale opstand
Binnen enkele dagen breidden de protesten zich uit van Agadir naar Rabat, Casablanca en Tanger. Wat begon als verontwaardiging over de staat van de gezondheidszorg, groeide uit tot een bredere uiting van onvrede over hoge prijzen, werkloosheid, corruptie en uitzichtloosheid.
De beweging wordt gedragen door GenZ-212, een jonge, digitaal vaardige groep die via sociale media haar ongenoegen breed verspreidt. Met hashtags en video’s weten zij internationale aandacht te trekken en de tekortkomingen van de regering genadeloos bloot te leggen.
Druk op de monarchie
De druk op koning Mohammed VI neemt intussen toe. Tijdens zijn troondagstoespraak in juli, van dit jaar, waarschuwde hij zelf voor “het Marokko van twee snelheden”: een land waarin een deel van de bevolking profiteert van economische groei, terwijl een ander deel structureel achterblijft.
Veel Marokkanen zien in de koning nog altijd de laatste waarborg voor stabiliteit. Vriend en criticus zijn het erover eens dat hij de enige is die de politieke impasse kan doorbreken.
Toch klinkt steeds vaker de vraag: hoelang kunnen incapabel ministers, parlementariërs, gezagdragers en invloedrijke zakenlieden zich blijven verschuilen achter zijn gezag?
Welke kaarten heeft de koning nog in handen?
Vrijdag 10 oktober spreekt de koning het parlement toe bij de opening van het nieuwe politieke jaar, een moment dat dit keer beladen is met verwachtingen. De jongeren van GenZ 212 hebben aangekondigd hun geplande protesten op te schorten, uit respect voor de monarch en de symbolische betekenis van zijn toespraak. De hoop is dat hij met concrete maatregelen komt om de rust te herstellen.
Mogelijke scenario’s
Een ontslag van premier Akhannouch lijkt, met nog een half jaar tot de verkiezingen, onwaarschijnlijk. Evenmin wordt verwacht dat de koning de beweging GenZ 212 expliciet zal noemen, omdat onduidelijk blijft wie de groep precies vertegenwoordigt. Ook een publiek onderzoek naar corruptie ligt niet voor de hand.
Hooguit zou de koning enkele ministers kunnen vervangen, bijvoorbeeld bij Onderwijs en Gezondheidszorg, maar eerdere herschikkingen hebben de onvrede niet kunnen dempen. De oorzaak ligt dieper: niet bij ongeschikte individuele bestuurders, maar in een politiek systeem dat vastloopt. Een grondige hervorming van het parlement zou een wijziging van de grondwet vereisen, en dat kost tijd.
Een realistischer scenario is dat de koning een overgangsregering van technocraten installeert, geleid door een technocratische premier met een tijdelijk mandaat. Zo’n kabinet zou de komende verkiezingen voorbereiden, hervormingen opstarten in zorg en onderwijs, en de organisatie van de Afrika Cup en het WK in goede banen leiden.
Of de koning zo ver wil gaan, is onzeker. Een technocratische regering zou de politieke partijen buitenspel zetten, een risico in een periode waarin Marokko juist internationaal, in een geopolitieke omgeving, onder een vergrootglas ligt.
Een andere mogelijkheid is dat de koning een koninklijke commissie instelt waarin ook vertegenwoordigers/geestverwanten van GenZ 212 zitting krijgen. Zo’n commissie zou binnen enkele maanden voorstellen kunnen doen voor hervormingen en voor een grotere rol van jongeren in politiek en bestuur.
Een toespraak die meer betekent
Welke keuze de koning ook maakt, zijn toespraak van vrijdag is geen formaliteit. Ze moet duidelijk maken welke kaarten hij nog in handen heeft – en vooral of hij bereid is ze te spelen. De vraag is of hij het ‘Marokko van twee snelheden’ kan herenigen en de maatschappelijke rust kan herstellen, voordat de woede opnieuw de straten overspoelt.
